Doç. Dr. Duygu ERTEN, AIA, PE
Yeşil Konut Platformu Başkanı
AB Taksonomi Komitesi Üyesi (2019-2021)
Sürdürülebilir finans, çevresel, sosyal ve yönetişim (Environmental, Social and Governance-ESG) kriterlerini iş veya yatırım kararlarına entegre eden her türlü finansal hizmeti ifade eder.
• Geleneksel finans yatırım kararlarını finansal verilere göre alırken sürdürülebilir finans ile yatırımların ve kredilerin çevresel ve sosyal risk ile fırsatlar açısından değerlendirilmesi ve finansal olmayan verilerin göz önünde bulundurulması esastır. Sürdürülebilir finans, karbon nötr ve sürdürülebilir bir dünyaya geçişi teşvik etmede kilit bir rol oynamaktadır; zira finansal kaynaklar olmadan ulusal ve uluslararası iklim hedeflerinin gerçekleştirilmesi mümkün değildir.
• İklim değişikliği hedefleri çerçevesinde, işletmeler, kaynak verimliliğine, sağlıklı ekosistemlere öncelik veren ve döngüsel ekonomiyi destekleyerek sürdürülebilir uygulamaları benimsemeye, ve çevresel performanslarını iyileştirip, ekolojik ayak izlerini azaltmaya teşvik edilmektedir.
• Örneğin, Avrupa’da finans kuruluşlarının önde gelen isimleri, küresel olarak tüm finansmanın «sürdürülebilir» olması gerektiğini vurgulamıştır.
• Paris Antlaşması Madde 2.1(c) ile de tüm finansal akışların emisyonları azaltacak ve iklim değişikliğine dirençliliği artıracak şekilde yönlendirilmesi hedeflenmektedir.
Dünyada sürdürülebilir finans araçları ile sağlanan finansman miktarı 2016 yılındaki 100 milyar dolardan 2022 yılında 1,3 trilyon dolara ulaşmıştır.
Uluslararası Finans Kurumu (IFC)’ye göre sürdürülebilir finansın önemli oyuncuları olan finansal aracılar toplu olarak yeşil geçişin itici gücü olabilir. Bankalar konut alıcılarına yeşil mortgage, geliştiricilere yeşil inşaat kredileri ve eski binaların kademeli olarak yeşil renovasyonu ve güçlendirilmesi için bina sahiplerine sürdürülebilirlikle bağlantılı finansman gibi özel ürünler sunabilir.
Bankalar aynı zamanda, çelik, çimento ve cam şirketleri gibi tedarik zincirindeki emisyon yoğun sektörlere geçiş finansmanı da sunabilirler. Türkiye’de yeşil sertifikalı binalar için düzenleyici teşvikler yaratılırsa, politikalar finansal aracılara yardımcı olabilir, ancak finansal aracıların kendileri de ürün inovasyonu ile bu geçişi sağlayabilir. Bu doğru yapılırsa, daha sonra bu ürünleri piyasalarda kendi yeşil tahvil ihraçları ile finanse ederek sermaye piyasalarına ve kurumsal yatırımcılara erişebilirler.
Avrupa Birliği (AB) ’nin sürdürülebilir finans alanındaki en temel düzenlemeleri:
AB Taksonomisi (The EU Taxonomy)
Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (Corporate Sustainability ReportingDirective)
Sürdürülebilir Finans Raporlama Direktifi (Sustainable Finance Disclosure Regulation) olarak özetlenebilir.
Taksonomiler ve yeşil bina sertifikaları, bu geçişe öncülük eden finansal aracıların başarısının merkezinde yer alır. Varlık düzeyinde, borçlu düzeyinde, yeşil bir mortgage, ortaya çıkan evin veya binanın gerçekten yeşil olmasına dayanması gerekir. Bir binaynın yeşil olduğunu bilmenin yolu, YES-TR, LEED, EDGE, BREEAM gibi bir sertifikasının olması. Sertifikaya dayalı verilen finans için taksonomiler, tahvil satın alan yatırımcılara, fonların gerçek iklim faydaları sağlayan yeşil binalar için kullanılacağına dair güvence vermek için eşit derecede önemlidir. Burada, finansal aracılar tarafından ürün geliştirme ile finansal piyasalardaki binaların ve taksonomilerin sertifikasyonuna ilişkin bazı küresel, bölgesel ve yerel standartlar arasında bir etkileşim var.
IFC, Türkiye gibi gelişmekte olan piyasalardaki perakende ve ticari bankalara biraz daha düşük bir faiz oranıyla finansman olanakları tanıyarak, müşterileri için daha düşük fiyatlarla yeşil ipotekler sunmalarına olanak tanıma potansiyeline sahip. Bu, başlangıçta gerçek ve algılanan engellerin üstesinden gelen bir teşvik yaratır. Maliyetler ve sorunlar daha iyi anlaşıldığında, daha fazla farkındalık ve tabii ki finansal destek sağlandığında, piyasalar kolayca sürdürülebilir inşaatı finanse etmeye geçer.
Dünyada yaygın olarak bu model kullanılmaktadır. Örneğin Romanyada ve Kolombiya’da 2010’ların başında bir elin parmakları kadar yeşil sertifikalı bina varken şimdi binlerce olmasının nedeni yeşil mortgage’dır. Daha düşük maliyetli ve köy evleri benzeri konutlar için devlet sertifika maliyetine karşılayacak destekler vermelidir.
Mart 2024’de Paris’de katıldığım tüm yaşam döngüsü karbonu panelinde bütün ülkelerde eğilimin, bir binanın tüm yaşam döngüsü boyunca karbonun değerlendirilmesine yönelik olduğunu bir çok ağızdan duydum. Bu yaklaşım ise birçok faktöre bağlı olacaktır. Mesela binanın nerede inşa edildiği, binanın türü, yürüyerek erişilip erişilemeyeceği, kullanılan malzemeler ve malzemelerin üretimi sırasında çıkan emisyonlar. Çimento gibi bu hammaddelerin üretim süreçlerinin karbondan arındırılması doğası gereği zordur çünkü bu sadece kullanılan enerji meselesi değildir. Bu karbonsuzlaştırmayı kolaylaştıran yeşil hidrojen ve karbon yakalama ve depolama gibi teknolojilerin finansmanı önümüzdeki yıllarda önemli ölçüde büyüyecektir.
Türkiye’nin yerel taksonomisini geliştirmek için kurylan komitede ki uzman gurubun görüşleri aşağıda özetlenmiştir:
Taksonominin amaçları arasında, iklim değişikliği finansmanının harekete geçirilmesinekatkıda bulunacağı, iklim değişikliği ile mücadele kapsamındaki yatırım alanlarına ve/veya faaliyetlerine ilişkin ilkeler ve kriterler belirleneceği ve ekonomik ve finansalfaaliyetlere rehberlik eden sınıflandırma sistemlerinin kurulması
Geliştirilecek ulusal taksonominin, ülkemizin önceliklerini gözetirken aynı zamanda “Yeşil Mutabakat” sürecine uyum da dikkate alındığında AB taksonomisiyle beraber çalışabilecek bir yapıda tasarlanması
Taksonominin ekonomik faaliyetler üzerinden teknik tarama kriterleri belirlemesi
Taksonomiye uyumlu faaliyetlerin aşağıdaki prensipleri dikkate almasının önemli olduğu
Taksonominin öncelikle iklim değişikliğine sebep olan sera gazı emisyonlarının azaltımıve iklim değişikliğine uyum konularına odaklanması
İlerleyen süreçte sektör bazlı Alt Çalışma Gruplarının kurulması ve çalışmaların yürütülmesi
Söz konusu alt çalışma gruplarında gerektiğinde sektör uzmanı kişilerin görüşüne başvurulması
Sürdürülebilir finans iklim finansı konusunu da kapsar. İklim finansmanı iklim değişikliği azaltım ve uyum eylemlerini desteklemeyi amaçlayan kamu, özel ve alternatif finans kaynaklarından sağlanan finansman türüdür. İklim finansmanı, emisyonları azaltma ve iklim değişikliğine uyum sağlama konularında büyük ölçekli yatırımlara olan ihtiyacı karşılayabilme konusunda en önemli araçlardan birisi olarak görülmektedir. AB taksonomisine göre yeşil finans, sürdürülebilir finansın bir alt kategorisi iken iklim finansmanı, yeşil finansın bir alt kategorisidir (Noh, 2018).
Tanımlar
Gömülü karbon: Hammaddelerin çıkarılması, imalat, nakliye, inşaat ve bir binanın ömrünün sona ermesi dahil olmak üzere binanın yaşam döngüsü boyunca salınan toplam CO2 miktarı.
Taksonomiler: çevresel olarak sürdürülebilir ekonomik faaliyetleri tanımlayan sınıflandırmalar.
Yeşil mortgage kredisi: İpotekli mülkün satılmasıyla geri ödenebilen bir gayrimenkul kredisi. Yeşil inşaat ve yenileme projelerini teşvik etmek ve finanse etmek için tasarlanan bu ipotek türü, sürdürülebilir konutlar inşa etmek veya binaları yenilemek isteyen borçlular için uygun koşullar sunar (www.surdurulebilirkonut.com)
Referanslar
Taksonomi Çerçeve Dökümanı (2023), Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Erişim 8.23.2024
Taksonomi Proje Detayları, (https://iklim.gov.tr/taksonomi-proje). , Erişim 8.23.2024
Whiteshield, Bloomberg, Sustainalytics, Moody’s and S&P Global Ratings Data (2023)
www.surdurulebilirkonut.com Erişim 2.8.2024
Noh, H. J. 2018. Financial Strategy to Accelerate Green Growth. ADBI Working Paper 866. Tokyo: Asian Development Bank Institute
R E K L A M
HAKKIMIZDA
