Dummies Serisi III - Kamu Hastaneleri için LEED

Dr. Duygu Erten
LEED AP BD+C, LEED Faculty, BREEAM Fellow, DGNB Auditor,
LEED International Yönetim Kurulu Üyesi

“YeÅŸil Bina”, sürdürülebilir, yüksek performanslı ve ekolojik binalar, tüm çevresel etkileri en aza indirecek ÅŸekilde tasarlanan, inÅŸa edilen ve yönetilen binaları kapsarlar. Sürdürülebilir binalar ancak sürdürülebilir tasarım ve inÅŸaat pratikleri sonucunda elde edilirler. Bina arazisi, enerji kullanımı, hava kaynaklı emisyonlar, iç hava kalitesi, su kaynakları, atık su, malzeme ve kaynaklar ve son olarak da atık konusu YeÅŸil Binaların tanımı kapsamına girer (1). 

Amerikan Tıp BirliÄŸi dergisine göre hastane sektörü ABD’de karbon salımının yüzde 8’inden sorumlu. Türkiye için bu tür bir araÅŸtırma henüz yapılmamıştır. Bir hastane, ortalama 3500 konutun harcadığı enerjiyi harcamakta ve ticari binaların ise 2,5 katı enerji harcamaktadır.

SaÄŸlık sektörü, çevre ve saÄŸlık arasındaki baÄŸlantıları aydınlatmaya odaklasa da, insan saÄŸlığı ve binalar arasındaki baÄŸlantıları inceleyen çalışmalar 2003’ten beri ani artış göstermiÅŸtir (2). Hastaneler (bunlara akut tedavi ve ayakta tedavi üniteleri olan hastaneler dâhil) YeÅŸil Bina kriterleriyle tasarlanıp yapılarak hem organizasyonlarının sürdürülebilirlik hedeflerini yerine getirirler, hem de saÄŸlık sektöründe mali baskıları azaltarak hastaların, ziyaretçilerin ve çalışanların gerçek ihtiyaçlarına hitap ederler (3).

T.C. SaÄŸlık Bakanlığı’nın 2012 yılı sonunda, 200 yatak ve üzeri kapasiteli hastanelerde LEED sertifikasını zorunlu hale getirmesiyle (4), ülkemizde de LEED YeÅŸil Bina sertifikasının hastanelerde kullanılması konusu baÅŸta kamu hastaneleri olmak üzere talep yaratmıştır. Ancak SaÄŸlık Bakanlığı’nın yapması gereken, ülkemiz koÅŸullarına uygun uluslararası standartlarda bir “Sürdürülebilir Hastane Åžartnamesi” hazırlanmasını Çevre Dostu YeÅŸil Binalar DerneÄŸi (ÇEDBÄ°K)’nden talep etmek ve sadece LEED deÄŸil, LEED’in muadili olan kabul görmüÅŸ yeÅŸil hastane sertifika sistemlerinden de bu yönergede bahsetmesidir. Ayrıca, yeÅŸil sertifika alma süreçlerinin daha arazi seçiminden baÅŸlaması ve tasarımın başından entegre tasarım süreci içine alınması gerektiÄŸinin altını çizerek, bu yönergenin YeÅŸil Bina tanımında hata olduÄŸunun altını çizeyim. Yirmiye yakın sözleÅŸmesi imzalanan ÅŸehir hastaneleri bu yanlış yönergeye göre minimum LEED Silver hedefliyor ve her biri için yüzbinlerce lira sertifika ücreti yurtdışına yollanmaya hazırlanıyor.

Hastanelerin sadece YeÅŸil Bina olmasına deÄŸil, sürdürülebilirlik alanında özelliklere de haiz olmasına gerek vardır. Çünkü her kurum gibi hastane iÅŸletmeleri de artık kârlılık gözetirken aynı zamanda ekonomik ve ekolojik gereklilikleri yerine getirmeye çalışıyorlar. Sürdürülebilir saÄŸlık altyapısı kurgulamak, çevre dostu olmanın ötesinde bir anlayış gerektiriyor.

Yurtdışı örneklere baktığımızda, hastanelerin yanı sıra ABD’de hastaneler dışında yaklaşık bir düzine saÄŸlık binası LEED platin sertifikasına sahip. San Diego yakınındaki Camp Pendleton US Marine Corps Üssü’nde “Wounded Warrior Umut ve Bakım Merkezi” ile “Denver Ruh SaÄŸlığı Merkezi”nin bir parçası olan “Kurtarma Merkezi” de sertifikalıdır. Kaiser Permanente, Kaliforniya, Napa’daki Platin sertifikalı bir veri merkezine sahip.

LEED Healthcare (SaÄŸlık Sertifikası) puanlama sistemine göre, saÄŸlık yapısının sürdürülebilir bir yerde inÅŸa edilmesi için toplu taşımaya eriÅŸim, daha önce geliÅŸtirilen bir araziyi tekrar kullanma, doÄŸal alanları koruma veya eski haline getirme gibi 27 olası araziyle ilgili nokta vardır. Su VerimliliÄŸi için 11 olası nokta; Enerji ve Atmosfer kategorisinde 35 olası puan; Malzeme ve Kaynak kategorisinde 19 olası puan; Kapalı Ortam Kalitesi için 16 olası puan; Tasarımda Yenilik için 6 muhtemel puan; ve coÄŸrafi olarak spesifik çevre konularına hitap eden 4 olası “bölgesel öncelik” puanı vardır. LEED SaÄŸlık Sertifikası, projelerin 40 ila 49 puan arasında kazanmasını gerektirir. GümüÅŸ sertifika 50 ila 59 puan arasında; Altın 60-79 ve Platin en az 80 puan toplamayı gerektirir.

Dell Çocuk Hastanesi, Austin’in eski Mueller Havaalanı’nın yerine sürdürülebilir bir yeniden geliÅŸimi belirlemek için tasarlandı. Hastane, LEED’in genel standartlar altında verdiÄŸi Platin sertifikasına sahipti. Ancak, Mayıs 2013’te açılan hastanenin WH ve Elaine McCarty Güney Kulesi, 2009’da özellikle saÄŸlık için geliÅŸtirilen LEED standartlarına göre Platin sertifikasına sahip ilk projeydi. Dell Çocuk Hastanesi, mayıs ayında ABD’deki en iyi 25 çevreci saÄŸlık kuruluÅŸundan biri seçildi. Aynı zamanda su tasarrufu, enerji tasarrufu ve YeÅŸil Bina uygulamaları için de ilk 10’a girdi.

Geçen Eylül ayında Hastane Ä°daresi dergisinde yayınlanan bir araÅŸtırma, Dell Çocuk Hastanesi’nin LEED sertifikalı olmayan hastaneden daha düÅŸük ciro oranına sahip iki Seton hastanesinden daha fazla personel angajmanına sahip olduÄŸunu buldu. AraÅŸtırmada, “Bu çalışma, hastane ortamının kalitesinin, sürdürülebilir tasarımın amacına uyumlu, sosyal, çevresel ve maliyet etkilerine sahip olduÄŸunu gösteriyor” denildi.

Dell Çocuk Hastanesi, LEED (Enerji ve Çevre Tasarımı LiderliÄŸi) programı kapsamında ülkedeki ilk sertifikalı Platin hastaneden biri oldu. ABD’deki yaklaşık 5700 hastanenin yalnızca üçüne Platin sertifikası verildi. DiÄŸerleri, 2011 yılında sertifikalı Greensburg’deki Kiowa County Memorial Hastanesi ve 2012 ve 2013 yıllarında sertifikalandırılmış NY, Manhasset, Katz Kadın Hastanesi’dir. Dell Hastanesi Müdürü Van Hyfte, yeÅŸil inÅŸaat ve tasarım maliyetlerinin birçoÄŸunu kısa zamanda telafi edildiÄŸini aktarıyor. Her ÅŸey tamamlandığında, LEED Platin sertifikası almanın, Dell Hastanesi’nin yeni 48 milyon dolarlık kule projesinin toplam maliyetine yüzde 2.3 oranında ilgili giderler eklediÄŸi açıklanıyor (6).

Hastane geliÅŸtiricileri ve yöneticileri, sertifika alma gerekçelerini daha düÅŸük iÅŸletme maliyetleri, hasta ve personel memnuniyeti olarak özetliyor. Ayrıca, yeÅŸil inÅŸaat ve tasarımla tanınmak, halk tarafından kuruluÅŸların sosyal nedenler için çalışmaya olan baÄŸlılığının bir kanıtı olarak algılanıyor.

ABD YeÅŸil Bina Konseyi, müÅŸteri ve pazar talebinin ve yatırımdan elde edilen pozitif getirinin YeÅŸil Bina eÄŸilimine girdiÄŸini gösteren çalışmalara deÄŸiniyor. Bina sahipleri ve yöneticilerinin mevcut tesislerdeki enerji ve su verimliliÄŸi yükseltmeleri hakkında 2023 yılına kadar 960 milyar dolar harcaması beklendiÄŸini bildirdi. Bu özellikleri birleÅŸtirmek, YeÅŸil Bina Konseyi’ne göre, mevcut bir binaya ortalama yatırım getirisi yüzde 19.2 ve yeni bir tesiste yüzde 9.9’dur.

Jacksonville, Flaman merkezli Nemours hastane sistemi için tesis planlama ve iç mimar direktörü Michael Cluff, 2012’de açılan Orlando’daki 397 milyon dolarlık Nemours Çocuk Hastanesi’ne LEED ile ilgili öÄŸelerin yaklaşık 100 bin dolar eklediÄŸini açıklarken, “Hastanenin LEED Altın sertifikasıyla iliÅŸkili olumlu tanıtım ve yarattığı algı, harcanan mütevazı ekstra masrafın çok ötesine geçti” diyor.

LEED Healthcare puanlama sistemi uyarınca, sürdürülebilir bir yerde inÅŸa edilmesi için toplu taşımaya eriÅŸim, daha önce geliÅŸtirilen bir siteyi tekrar kullanma veya doÄŸal alanları koruma veya eski haline getirme gibi 27 olası site ile ilgili nokta var. Su VerimliliÄŸi için 11 olası nokta; Enerji ve Atmosfer kategorisinde 35 olası nokta; Malzeme ve Kaynak kategorisinde 19 olası nokta; Kapalı Ortam Kalitesi için 16 olası nokta; Tasarımda Yenilik için 6 muhtemel nokta; ve coÄŸrafik olarak spesifik çevre konularına hitap eden 4 olası “bölgesel öncelik” noktası.

Temel LEED SaÄŸlık Sertifikası, projelerin 40 ila 49 puan arasında kazanmasını gerektirir; GümüÅŸ sertifika 50 ila 59 puan arasında; Altın 60-79 gerektirir; ve Platin en az 80 gerektirir (5). 

Hastanelerin yanı sıra ABD’de yaklaşık bir düzine diÄŸer saÄŸlık binası LEED Platin sertifikasına sahip. San Diego yakınındaki Camp Pendleton US Marine Corps Base’deki Wounded Warrior Umut ve Bakım Merkezi ile Denver Ruh SaÄŸlığı Merkezi’nin bir parçası olan Kurtarma Merkezi bulunmaktadır.

SaÄŸlık sektöründe yeÅŸile dönüÅŸüm, kamu hastaneleriyle sınırlı deÄŸil. Türkiye’de BAHAT Hastaneleri zincirinde Küçükçekmece’de inÅŸası süren BAHAT Hastanesi’nde LEED Gold hedefleyen Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Dr. ReÅŸat Bahat, “YeÅŸil hastanelerde hastaların daha hızlı taburcu olduÄŸunu dünya literatüründen okuduk ve biz de bu konudaki hassasiyetimizi yeÅŸil hastane tasarlatıp, inÅŸa ederek ortaya koyduk” diyor.

Acıbadem Hastanesi’nin AtaÅŸehir’de yaptığı hastane için de Proje Yönetimi artık hep yeÅŸil hastane sinyalini veriyor ve LEED Gold sertifikalı bir hastane inÅŸaatına baÅŸlandığı müjdesi veriliyor. Ön yatırım maliyetinin kısa sürede döndüÄŸünü görmek, finansal iç rahatlığı getirse de önceliÄŸin, “hızlı taburcular”, yüksek iç hava kalitesinden dolayı hasta ve çalışan memnuniyeti olduÄŸu tüm yöneticilerin ortak görüÅŸü.

KAYNAKLAR
1) Estimate of the Carbon Footprint of the US Health Care Sector, Jeanette W. Chung, PhD; David O. Meltzer, MD, PhD JAMA. 2009; 302(18):1967-1972. doi: 10.1001/jama.2009.1610
2) Sustainable Healthcare Architecture, R. Guenther and Gail Vittori ISBN 978-0-471-78404-3, 2008
3) A White Paper, Sustainable Design Guidelines for Hospitals and Outpatient Facilities, The Facility Guidelines Institute (FGI) , (2013)
4) SaÄŸlık Bakanlığı Yönergesi http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-40161/enerjiverimliligi.html?vurgu=LEED (EriÅŸim Tarihi: 12.01.2016)
5) LEED® for Healthcare http://www.usgbc.org/resources/leed-healthcarev2009-current-version (EriÅŸim Tarihi: 12.01.2016)
6) Andis Robeznieks, “The Platinum Standard: Hospitals Shoot for the Top Score in Green Construction and Design” Modern Healthcare Magazine, July 4, 2015.