Yeşil Bina Dergisi 46.Sayı (Kasım-Aralık 2017)

yesilbinadergisi.com Yeşil Bina / Kasım - Aralık 2017 35 araştırmalar son yıllarda hız kazanmıştır. Bu kapsamda, Dokuz Eylül Üniversitesi Tınaztepe Yerleşkesi’nde oluşan evsel nitelikli atıksuyun kampüs alanının yeşil alan sulama suyu ihtiyacının karşılanma- sına yönelik olarak arıtılarak değerlendi- rilmesi, hem kaynakların yararlı kulla- nımı hem de üniversitenin çevreye olan duyarlılığını gösterme anlamında büyük bir kazanım olacaktır. Bu çalışma kapsa- mında, mevcut uygulama olan kampüste oluşan evsel nitelikli atıksuların beledi- yeye ait kanalizasyon sistemine doğru- dan verilmesi yerine, en uygun arıtma prosesleri ile arıtılarak, en az sulama suyu kalitesi kriterlerini sağlayacak düzeyde arıtılmış su elde edilmesi ve bu suyun kampüs alanında sulama suyu amacıyla kullanılabilirliğinin araştırılması, bunu sağlayacak arıtma sistemi olarak memb- ran biyoreaktör sisteminin kullanılabilirliği değerlendirilecektir. 2. ARITILMIŞ ATIKSULARIN YENİDEN KULLANIM POTANSİYELİ Suyun yeniden kullanımı, arıtılmış evsel/kentsel ve endüstriyel nitelikli atıksu kaynaklarının sulama ve benzeri amaç- larla yeniden değerlendirilmesi anlamını taşımaktadır. Geri kazanılmış suların en çok kullanıldığı yerler tarımsal sulama, yüzeysel sulama alanları (park, bahçe, yeşil alanlar vb.), yeraltısuyu besleme- sidir. Kurak bölgelerin çoğunda sulama suyu ihtiyacının yüzde 70 ile 90’ı geri kazanılmış sulardan sağlanmaktadır. Geri kazanılmış atıksular, kaliteli su gerektir- meyen yerlerde içme suyu niteliğindeki suyun yerine tercih edilmektedir. Atıksuyun yeniden kullanılması ama- cıyla uygulanan sistemlerde ya biyolo- jik arıtmadan çıkan suyun özelliklerini iyileştirme yoluna gidilir; ya da kulla- nıma uygun hale getirmek üzere gerekli ilave arıtma kademelerinden geçirilir. Bu arıtma kademeleri de çoğu kez ileri arıtma yöntemleridir (Asano, 1999, Teijon vd., 2010; Prieto vd., 2013). Biyolojik arıtmadan çıkan suyun kali- tesinin iyi olması, sonrasında yapılacak ek arıtma sistemlerini basitleştirecek ve buna bağlı olarak yatırım ve işletme mas- raflarını azaltacaktır. Çıkış suyu kalitesi iyi olan bir ileri biyolojik arıtma işlemini takiben yapılan dezenfeksiyon işlemi, arıtılmış atıksuların tarımsal sulama ve diğer kullanım amaçları için genellikle yeterli olmaktadır. Ham atıksu ve farklı arıtma prosesleri çıkış suyu kalitesi değerleri Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği’nde verilmiştir (Tablo 1). İleri arıtma tekniklerinin uygulanması ile klasik biyolojik arıtma proseslerine göre daha iyi kalitede su elde edilmektedir. Uygulama alanına göre uygun proses seçimi ile istenilen çıkış suyu kalitesi sağlanabilir. Ülkemizde evsel/kentsel atık suların toplanması ve arıtılması belediyelerin sorumluluğu altındadır. 2016 yılına ait TÜİK’e ait belediye atıksu istatistiklerine göre, Türkiye genelinde mevcut 1397 belediyenin 1338’inde kanalizasyon şebekesi bulunmaktadır ve kanalizas- yon şebekeleri ile toplanan atıksu miktarı yaklaşık 4.5 milyar m 3 /yıl’dır. 2016 yılı itibariyle kanalizasyon şebekesi ile hiz- met verilen belediye nüfusunun Türkiye nüfusu içindeki payı %84, toplam bele- diye nüfusu içindeki payı ise %90’dır. Atıksu arıtma tesisleri ile hizmet verilen belediye nüfusunun oranı ise Türkiye nüfusu içinde %70, toplam belediye nüfusu içinde %75 olarak belirlenmiştir. Belediyelere ait 881 adet evsel/kentsel atık su arıtma tesisinde 2016 yılında arı- tılan toplam atıksu miktarı yaklaşık 3.8 milyar m 3 /yıl’dır. Kanalizasyon şebeke- Tablo 1. Değişik arıtma sistemleri için çıkış suyu kaliteleri (AAT Teknik Usuller Tebliği, 2010-Tablo 2.2) Parametre Birim Arıtma sistemleri Ham atıksu Klasik Aktif çamur Klasik Aktif çamur + filtrasyon BNR* BNR+filtrasyon Membran biyoreaktör (MBR) Klasik Aktif çamur + mikrofiltrasyon + ters osmoz AKM mg/L 120- 400 5-25 2-8 5-20 1-4 <2 <1 BOİ mg/L 110-350 5-25 5-20 5-15 1-5 <1-5 <1 KOİ mg/L 250- 800 40-80 30-70 20-40 20-30 <10-30 <2-10 Amonyum iyonu mg/L 12-45 1-10 1-6 1-3 1-2 <1-5 <0.1 Toplam azot mg/L 20-70 15-35 15-35 3-8 2-5 <10 <1 Toplam fosfor mg/L 4-12 4-10 4-8 1-2 <2 <0.3-5 <0.5 TÇM mg/L 270- 860 500- 700 500-700 500-700 500-700 500-700 <5-40 *Biyolojik besi maddesi (Azot, Fosfor) giderimli arıtma tesisi