Yeşil Bina Dergisi 23. Sayı (Ocak-Şubat 2014)

52 YEŞİL BİNA / ŞUBAT 2014 MAKALE Bir başka çözüm de, aralarından biri değişken hızlı olan iki veya üç kompresörü kombine olarak kullanmaktır. Böyle bir konfigürasyon sayesinde sabit hızlı komp - resörler temel yükü karşılarken, değişken hızlı kompresör ise yükte olabilecek dal - galanmalara karşı sistemi dengede tutar. Bu şekilde, soğutma grubu, yüksek kapa - siteli soğutma grupları da dahil olmak üzere tüm kullanım aralığında kendini adapte etme yeteneğine kavuşur. Başka bir kapasite kontrol yöntemi de, tek helezonik kompresör kullanan sistem - lerde, kompresör içerisindeki helezonları bypass yaparak, kompresörün çalışma hacmi değiştirilebilir. Fakat bu yöntem pek verimli değildir ve mümkün ise daha verimli başka bir yöntem ile değiştiril - melidir. Dijital Helezon Dijital helezonik kompresörler, komp - resör içerisindeki helezonların eksenine müdahale ederek soğutma grubu sıvı - sının basınçlandırılmasını, kompresörü durdurmadan engelleyebilen bir sisteme sahiptirler. Burada, yüksüz durumda, kompresörün çıkış basıncı sıfıra düşer. Helezonlar tekrar çalışma durumuna geldiğinde ise %100 kapasite ile çalış - maya devam eder. Helezonlar, periyo - dik olarak durdurularak, kompresörün ortalama kapasitesi düşürülür. Kapasite - nin ne kadar düşürüleceği helezonların çalışma-durma sürelerine göre ayarla - nır. Bu da, kompresörün %10 ile %100 arasında sınırsız kapasite modülasyonu yapmasını sağlar. Bu tip bir modülasyon, değişken hızlı kompresör hassasiyetinde bir çalışma sağlar. Fakat, basınç sağlan - madığı durumlarda da kompresör sürekli çalıştığı için değişken hızlı kompresörlere göre elektrik tüketimi daha fazladır. Kaydırma ve Kaldırma Vanaları Kaydırma vanası tekniği, vidalı komp - resörlerde kullanılmaktadır. Kapasite kontrolü, rotor boyunda bir vananın kay - dırılması ile sağlanır. Kısmi yük çıkışının yeri, toplam gaz akış miktarını belirler. Bu yöntem özellikle kısmi yük durumlarında oldukça verimsiz bir yöntemdir. Bu yeter - sizlikler, daha yüksek yüklerde, düşük sıkıştırma oranlarına bağlı olarak çevrim hızlarının artması ile telafi edilebilse de, %66 yük seviyesinin altında tam yük durumuna göre daha düşük kısmi yük performansı görülür. Vidalı kompresör - lerde kullanılan bir başka teknik de, aks boyunca kullanılan kaldırma vanalarıdır. Bu teknik kaldırma vanası tekniğinden bile daha verimsiz bir tekniktir. Mümkün olan durumlarda, vidalı soğutma grupları - nın kontrolü değişken hız ile yapılmalıdır. Kısmi yük kapasite kontrolü için en verimli yöntem, değişken hız yöntemidir. Diğer bütün tekniklerin ya enerji kullanımı fazla ya da verimi daha düşüktür. 3.3. Fanlar Doğrudan buharlaşma sistemlerinde, yoğuşturucu ısı transferi için dışarı konumlanmış yoğuşturucu (kondenser) ünitelerinde aksiyal fanlar ve içeride konumlandırılmış yoğuşturucu ünitele - rinde ise santrifüj fanlar kullanılır. Kısmi yük durumlarında ve dış havanın soğuk olduğu durumlarda maksimum hava akşına gerek olmadığı için enerji kulla - nımı azaltılabilir. Değişken hız kontrollü, özellikle fırçasız EC fanlar, bütün elektrik motorları içerisinde ve her türlü yük için en verimli olan fanlardır. Değişken fan hızı aynı zamanda tasarım konusunda da ısıtma/soğutma modları için farklı mik - tarlarda hava akışı sağlayarak esneklik sağlar. Diğer bir önemli konu ise fanların ürettiği gürültü ile ilgilidir. Daha düşük gürültü seviyelerinde çalışan optimize edilmiş 3 boyutlu fanlar veya hibrid kanatlı fanlar tercih edilmelidir. 3.4. Genleşme Vanaları Genleşme vanası, soğutma sistemine giden soğutma sıvı akışını, talebi karşı - lama ve soğutma sıvısının aşırı ısınma - sını kontrol etmek için kullanılır. Gele - neksel soğutma gruplarında, termostatik genleşme vanaları (TEV) kullanılır. Bu vanalar, çalışma koşullarında buhar - laştırıcının sonunda aynı aşırı ısınma miktarını sürdürecek şekilde ayarlanır. Elektronik genleşme vanaları (EEV) kulla - nan soğutma grubu ve ısı pompalarının, buharlaştırıcının aşırı ısınmasını önleme özelliği olduğu için TEV kullanan soğutma gruplara göre performansları daha iyidir. EEV kullanımı, bir soğutma grubunun yoğuşturucu basıncını değiştirebilmesini sağlar. Mesela ortam ısısı düşük olduğu zamanlar basıncı düşürerek yoğuşma ısı - sını da düşürebilir. EEV kullanımı özellikle yük ve ortam koşullarının değişken olabil - diği durumlarda faydalıdır ve bu durum, TEV kullanan soğutma gruplarına göre ESEER değerinin daha yüksek olmasını sağlar (yaklaşık %15 performans artışı). Şekil 6. Kompresör tipi ve konfigürasyonunun, EER oranına olan etkisi (gerçek performans değerleri kurulu olan sisteme göre değişir) Şekil 7. İki ayrı kısmi yük kontrol tekniğine göre kompresörün tükettiği güç miktarı. Grafikten de açıkça görülmektedir ki düşük yüklerde inverter teknolojisi daha avantajlıdır (gerçek performans değerleri kurulu olan sisteme göre değişir)