Yeşil Bina Dergisi 2. Sayı (Temmuz-Ağustos 2010)

39 A⁄USTOS 2010 / YEfi‹L B‹NA mas› ve araziye yerleflimi, günefl enerjisinden maksimum fayda elde edilecek flekildedir. Güneflten uzak bir köfleye yerlefltirilen depo, yaflama mekan› için tampon bölge görevi yapmaktad›r. Zemin, duvar ve çat›da ›s› de- polay›c› malzemeler kullan›lm›flt›r. K›fl›n gü- nefl ›fl›nlar› yeryüzüne e¤ik gelmekte, böylece yap›n›n içine al›nabilmekte; yaz›n ise dik gel- di¤i için günefl ›fl›nlar› yap›n›n çat›s›na düfl- mektedir. Çat›n›n güney cephesinde yer alan saçak, yaz›n güneflten korunma sa¤lamakta- d›r (Tokuç, 2003) (fiekil 1). Günümüzde ise günefl enerjisi, tükenmeyen, temiz bir enerji kayna¤› oluflu ve kolayl›kla elde edilebilmesi gibi üstünlükleri nedeniyle son y›llarda çok tercih edilen bir enerji kayna¤› olmufltur. Günefl enerjisi, konutlarda ›s›tma-so¤ut- ma sistemlerinde ve elektrik enerjisi üreti- minde kullan›lmaktad›r ve günefl enerjisin- den iki flekilde yararlan›lmaktad›r: • Pasif sistemler yard›m›yla ›s› enerji elde edilmesi • Aktif sistemler yard›m›yla ›s› enerjisi elde edilmesi Güneflten ›s› enerjisi elde edilirken pasif ve aktif sistemlerle ›s› toplanmakta, depolan- makta ve da¤›t›lmaktad›r. Pasif sistemlerle ›s› elde edilmesi mimari elemanlar arac›l›¤›yla, aktif sistemlerle ›s› elde edilmesi ise teknik elemanlar arac›l›¤›yla sa¤lanmaktad›r. Baz› durumlarda her iki sistem birarada kullan›la- rak hibrid çözümlere gidilmektedir (Uzunali, 2003). 1. Pasif Günefl Sistemleri Pasif günefl sistemleri güneflten enerji el- de etmenin en basit yoludur. Yap›n›n tasar›m özelliklerinden faydalan›larak ve uygun mal- zeme kullan›larak, günefl enerjisinin yap› içe- risine al›nmas› ve bunun sayesinde ›s› enerji- si elde edilmesi ilkesine dayanmaktad›r. Ta- sar›m s›ras›nda çevre ve iklim verileri önem kazanmaktad›r. Güneflten gelen ›fl›nlar›n k›fl mevsiminde yat›k, yaz mevsiminde ise dik konumda gelmesi konutlar›n yönlenmesinde önemli bir faktör oluflturmaktad›r. Pasif sistemler üç ana fonksiyona dayan- maktad›r: • Toplama: Güney-do¤u ve güney-bat› yönünde aç›lan pencereler, k›fl bahçeleri, seralar vb. yöntemler sayesinde günefl enerjisinin mekan içerisine al›nmas›d›r. • Depolama: Mekan içerisine al›nan ›s›n›n ihtiyaç fazlas›n›n zemin ve duvarlarda daha sonra kullan›lmak üzere depolanmas›d›r. • Da¤›tma: Depolanan ›s›n›n mekana da- ¤›t›lmas›d›r. Bu ifllem ›fl›n›m veya tafl›n›m yoluyla olabildi¤i gibi fanlar kullan›larak da yap›labilmektedir (Bekar, 2007). Pasif sistemler de kendi içinde genel olarak iki ana bafll›k alt›nda incelenebilir: • Do¤rudan kazanç sistemleri • Dolayl› kazanç sistemleri Do¤rudan kazanç sistemleri günefl enerji- sinin toplanmas› ve depolanmas› için kullan›- lan basit ve etkili bir yöntemdir. Gündüz sa- atlerinde konut içerisine al›nan fazla günefl enerjisi duvar, tavan ve döfleme gibi yap› bi- leflenlerinde depolan›r. Depolanan bu ›s› ge- ce saatlerinde içeri al›n›r. Günefl enerjisi gü- neye bakan cephelere yerlefltirilen pencere- ler, k›fl bahçeleri, seralar ve çat› pencerelerin- den içeri al›nmaktad›r. (fiekil 2) Dolayl› kazanç sistemlerinde ›s› enerjisi, kullan›laca¤› mekana yak›n bir elemanda el- de edilir, depolan›r ve ihtiyaç duyuldu¤unda di¤er bölümlere aktar›l›r. Günefl ›fl›nlar› do¤- rudan mekan içine girmemekte, iç ve d›fl me- kan aras›nda oluflturulan günefl ›fl›¤›n› emen elemanlarda toplanmaktad›r. Is›l kütle duvar- lar›, çat› havuz sistemi ve yal›t›lm›fl alanlar (k›fl bahçesi, sera vb.) günefl ›fl›¤›n› emmesi için tasarlanan elemanlard›r. (fiekil 3) Is›l kütle duvarlar›, konutun masif ›s› de- polama özelli¤ine sahip güneye bakan koyu renkli duvar›n›n önüne cam yerlefltirilerek günefl enerjisinin toplanmas› ve duvar›n üs- tünde ve alt›nda yer alan deliklerden yaflam alan› içerisine al›nmas› prensibine dayanmak- tad›r. Is›l kütle duvarlar›nda, duvar taraf›n- dan emilmeyip yans›yan günefl ›fl›nlar› cam- dan d›flar› ç›kamayarak arada yer alan bofllu- ¤un ›s›nmas›n› sa¤lar. Bu s›cak hava, duvar›n üst k›sm›ndaki deliklerden içeri al›narak sa- hip oldu¤u ›s› enerjisini yaflam alan› içerisine b›rak›r ve so¤uyarak afla¤›ya iner. Kullan›lan hava, duvar›n alt k›sm›nda bulunan delikler- fiekil 1: Sokrates’in Megaron Evi (3) fiekil 2: Do¤rudan Kazanç Sistemleri (9) 1. Yaz dönemi günefl ›fl›n›m› 2. K›fl dönemi günefl ›fl›n›m› 3. Teras 4. Yaflama mekan› 5. Depo tampon bölge 6. Is› depolay›c› masif duvarlar 7. Is› depolay›c› tafl zemin Yay›lmayan Ifl›n›m Yay›lan Ifl›n›m K›fl Bahçesi-Sera Tepe Penceresi