Yeşil Bina Dergisi 11. Sayı (Ocak-Şubat 2012)

YEŞİL BİNA / ŞUBAT 2012 25 ölçüde düşmektedir. Ayrıca bu tip bina- lar dar ve uzun olması gerektiğinden, bu durum binanın gün ışığından daha fazla yararlanabilmesine yardımcı olur. Doğal havalandırmalı bir binadaki enerji maliyeti diğerine göre yaklaşık yüzde 40 daha azdır. Karışık sistemli binalarda ise bunla- rın arasında bir yerlerdedir. İkinci önemli işletme maliyeti ise bakım ve onarım mali- yetleridir. Mekanik sistemleri karmaşıklaş- tıkça bu maliyetler önemli öçüde yüksel- mektedir. Doğal havalandırma sistemleri bina cephesinin bir parçası olduğundan, pencereler ve damperlerin bakım ve ona- rımları dikkate alınmalıdır. Kullanıcı Tercihleri Binaların toplam işletme maliyetleri, bazen binada personelin ücretlerinin top- lamından bile fazla olabilmektedir. Bu nedenle HVAC sistemelerinin etkinliği ile çalışanların üretkenlikleri arasında doğ- rudan bağlantı kurmak faydalı olabilirse de bu hususlar çok miktarda değişkene bağlı olduğundan, dikkatli olmak gerekir. Ancak daha önce de belirtildiği üzere, personel tarafından genellikle binanın günışığı almasının ve açılabilir pencere- lerle doğal havalandırmanın tercih edil- diği söylenebilir. Ancak özellikle yüksek binalarda pencereleri açmak mümkün olmadığından çift kabuk sistemleri bu konuya çözüm getirebilmektedir. İç Konfor Şartları Mahal konfor şartlarında en önemli faktör hava sıcaklığıdır. Buna ilaveten mahal duvar sıcaklıkları, nem, hava hızı, soğutma tipi, giysi durumu, yapılan işin cinsi gibi daha birçok faktör vardır. Bunun anlamı, insanların, örneğin mahal sıcak- lığı artarsa giysi durumlarını değiştirerek, pencereleri açarak veya varsa klima kont- rolünü ayarlayarak konfor şartlarını koru- maya çalışabilecekleridir. Dış hava sıcak- lığının yüksek olduğu durumlarda doğal havalandırma yapılması halinde mahal sıcaklıkları da konfor şartlarının üzerine çıkabilir. Bu nedenle doğal havalandırma yılın uygun olan günlerinde yapılmalıdır. Diğer yandan toplantı salonu, oditoryum, banka holü gibi ısı kazançları yüksek olan yerler için doğal havalandırma uygun olmayabilir. Nem Kontrolü Sağlık ve emniyet standartları mahal- lerde yeterli nemlendirmenin yapılmasını öngörmektedir. ASHRAE’de bu değerin yaklaşık yüzde 40-60 arasında olması tavsiye edilmektedir. Bu aralıkta man- tarlar, mikro organizmalar vb. daha az çoğalmaktadır. Buna karşın kışın soğuk havalarda bağıl nem yüzde 30’un altına indiğinde nefes alma ve statik elektrik problemleri meydana gelmektedir. Diğer yandan doğal havalandırma ile nem kont- rolü yapılmasa bile böylesi mekanlarda bağıl nem yüzde 70’i seyrek olarak geçer. Gürültü Doğal havalandırma sistemleri kendi başlarına gürültü kaynağı değildir, ancak bina dışındaki gürültünün içeriye girme- sine neden olurlar. Örneğin kapalı bir pencere 30 dB gürültü yalıtımı sağlarken, açık bir pencerede bu değer 10 dB’e düşer. Doğal havalandırma sistemi öngö- rülmeden önce bina içinde kabul edilen gürültü seviyesi önceden belirlenmeli- dir. Dışarısı gürültülü ise ve içeride fazla gürültü istenmiyorsa, bu takdirde bina cephesinde bırakılan açıklıkların kontrollü olması veya karışık mod gibi sistemler tercih edilebilir. Hava Kalitesi Doğal havalandırmada içeri alınan hava daha zor temizlenebilmektedir. Buna karşın mekanik havalandırma, havadaki tozları, diğer kirlilikleri temiz- leyebilir. Doğal havalandırmada her mekan için bir giriş, bir çıkış açıklığı olmak zorundadır. Bu ise kirlilik kaynaklarından kaçınmayı zorlaştıran bir unsurdur. Eğer bu tür sorunlar çözülemeyecek gibiyse karışık sistemler tercih edilebilir. Meka- nik sistemlerdeyse filtrelerin bakımı ve zamanında değiştirilmesi önemlidir. Aksi takdirde klima cihazlarında ve hava kanal- larında biriken tozlar, sporlar, mantarlar, bakteriler ve organizma gibi kirleticiler sistemlerin yararını ortadan kaldırarak, hastalıklara neden olabilir. Buna karşın doğal havalandırma sistemleri daha kolay ulaşılabilir ve temizlenebilir. Esneklik ve Uygulanabilirlik Bina tasarımcıları için önemli ayrın- tılardan birisi de binanın ömrü boyunca ihtiyaç duyulabilecek değişimleri karşı- layabilecek esnekliğe yer verebilmektir. Mekanik soğutma sisteminin doğal hava- landırmaya olan üstünlüklerinden birisi de daha fazla esnekliğe sahip olmasıdır. Güvenlik Gece soğutması vb. durumlarda, gece boyunca pencerelerin açık tutulmasının güvenlik problemi yaratıp yaratmayacağı iyi incelenmelidir. Yağmur Gerekli hava debilerinin sağlanması için bina cephelerinde büyük açıklıklar bırakılması gerekebilir. Gece havalan- dırması gibi durumlarda bu açıklıklarda yağmur ve rüzgar etkileri kontrol altında tutulmalıdır. Kaynaklar [1] Wiggington, M., and Harris, J., 2002, Intelligent Skins, Butterworth-Heinamann, Oxford. [2] Natural Ventilation in Non- domestic Buildings, CIBSE Guide, Applications Manual, AM10, 1997. [4] Kreith F., Bohn M.S., Principles of Heat Transfer, Harper abd Row Publisher Inc., New York, 1986. [5] ASHRAE Fundamentals Handbook 1997, Air Flow Around Buildings, Bölüm 15.